حساب نزد اهل نجوم: رساله ای در حساب شصت گانی

Authors

مریم ربیعی

abstract

نوشته ای که در اینجا ویرایش و به زبان امروزی شرح شده، رساله ای با عنوان «‎حساب اهل تنجیم» از یک مجموعۀ دست نویس قدیمی است که در کتابخانۀ ملّی کشور بوسنی و هرزگوین نگهداری می شود. در آخر این رساله عباراتی نوشته شده که با استناد به آنها می توان دریافت که اصل کتابی که این رساله بخشی از آن بوده است از آثار ملا علی قوشچی است و زبان اصل اثر‎ نیز فارسی است. این رساله در واقع خلاصه ای از مقالۀ دوم آن کتاب است که شخصی به نام نصراللّه النصیر بنصیر‎ (؟) ملقّب به ‎واقف الخلخالی‎ برگزیده و حاجی عثمان بن حاجی عمر آن را استنساخ کرده است. در این رساله که شامل شش باب به پیروی از رساله های مشهور حساب است به موضوعاتی نظیر روش نوشتن اعداد، تعیین مرتبۀ ارقام آنها، روش های جمع و تفریق، ضرب، تقسیم و جذر گرفتن در دستگاه شصتگانی پرداخته شده است و به کاربرد آنها در دانش نجوم نیز اشاره شده است.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

حساب نزد اهل نجوم: رساله‌ای در حساب شصت‌گانی

نوشته‌ای که در اینجا ویرایش و به زبان امروزی شرح شده، رساله‌ای با عنوان «‎حساب اهل تنجیم» از یک مجموعۀ دست‌نویس قدیمی است که در کتابخانۀ ملّی کشور بوسنی و هرزگوین نگهداری می‌شود. در آخر این رساله عباراتی نوشته شده که با استناد به آنها می‌توان دریافت که اصل کتابی که این رساله بخشی از آن بوده است از آثار ملا علی قوشچی است و زبان اصل اثر‎ نیز فارسی است. این رساله در واقع خلاصه‌ای از مقالۀ دوم آن کت...

full text

آشنایی با حساب اعداد فازی

اعمال جبری روی اعداد فازی مورد نیاز بسیاری از علاقه مندان به موضوع مجموعه های فازی است و اغلب این محاسبات دارای پیچیدگی خاص هستند. در مقالات بسیاری سعی شده است با تعریف اعمال جدید ضرب و جمع روی اعداد فازی، از این مجموعه یک گروه یا میدان ساخته شود. اما طبیعی ترین اعمال تعریف شده، بر روی مجموعه اعداد حقیقی بوده است. در این مقاله سعی شده است علاوه بر آشنایی با حساب اعداد فازی و ارائه راه حل های ع...

full text

جمع و شمارش: حساب افرازها

در نخستین نگاه، افرازها چیزی مانند بازی بچه ها به نظر می رسد. اما همانطور که در نظریه اعداد اتفاق می افتد، کار به ظاهر ساده شمارش راه های شکستن یک عدد به چند قسمت، سریعا منجر به مسائلی پیچیده و در عین حال زیبا می گردد. افرازها نقش مهمی در زمینه های گوناگون ریاضیات مانند ترکیبیات، نظریه لی، نظریه نمایش و فیزیک ریاضی ایفا می کنند. ما در این مقاله به نقش آنها در نظریه اعداد می پردازیم.

full text

مدل مدیریت ریسک حساب های دریافتنی

هیچ مدل مدیریت ریسکی را نمی توان جایگزین یک سیستم اقتصادی و قانونی مناسب برای وصول مطالبات دانست. اجرای اصلاحات در قانون وسیستم های اقتصادی، شرط اصلی برای حل مشکلات وصول طلب است. این مقاله به بررسی ریسک وصول حساب های دریافتنی در ایران می پردازد و به این سوال پاسخ می دهد که آیا شاخص های اقتصادی کافی و مناسب در خصوص بالا بردن بهره وری اطلاعاتی با درنظرگرفتن سیستم پرداخت، درایران وجود دارد یا خیر؟...

full text

بررسی اثربخشی نرم افزار آموزشی «حساب ‌یار» بر یادگیری ریاضیات دانش‌آموزان حساب نارسا

هدف: بررسی تأثیر نرم افزار کمک آموزشی رایانه‌ای طراحی شده (حساب یار) برای آموزش  شمارش، جمع و تفریق دانش‌آموزان با نارسایی یادگیری خاص در حساب بوده است. روش: با بهره‌گیری از روش شبه آزمایشی،  تعداد 20 دانش‌آموز7-8  ساله دچار این اختلال از بین جامعه آماری این دانش‌آموزان در شهر تهران پس از انتخاب و همتاسازی به‌صورت تصادفی در طرح  پیش‌آزمون – پس آزمون به دو گروه آزمایش و کنترل، تقسیم شدند .  ابزا...

full text

قضیه اصلی حساب و یکتایی تجزیه

مفهوم یکتایی تجزیه در جبر، ریشه در قضیه اصلی حساب و نظریه جبری اعداد دارد. هدف این نوشتار بررسی مفهوم تجزیه و یکتایی آن است. پیشینه تاریخی قضیه اصلی حساب مورد بررسی قرار می گیرد. تجزیه در نیمگروهها را نیز با ذکر چند مثال مورد توجه قرار می دهیم.

full text

My Resources

Save resource for easier access later


Journal title:
مجله تاریخ علم

Publisher: پژوهشکده تاریخ علم

ISSN

volume 10

issue 1 2012

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023